Ankete Cevap Vermemenin Cezası 2 Bin Lira

Türkiye İstatistik Kurumu ‘anketimi yanıtlamadın’ deyip iki yılda 678 bin lira ceza kesti. Cezanın 571 bin liralık bölümü kurumlara, 107 bin liralık bölümü de kişilere kesildi. TÜİK, Türkiye İstatistik Kanunu’nun 54. Maddesi kapsamında, 2010-2012 yılları arasında; 311’i tüzel kişilere ve 139’u gerçek kişilere olmak üzere toplam 450 idari para cezası uyguladı. Toplam 678 bin 215 lira tutarındaki cezanın 571 bin 416 lirası tüzel kişilere, 106 bin 799 lirası ise gerçek kişilere kesildi.
Böylece TÜİK, iki yıl içinde kişi başına ortalama 768 lira; kurum başına ise ortalama 1840 lira ceza kesmiş oldu.

MAHKEME ÖNCE İPTAL ETTİ AMA
Oysa Anayasa Mahkemesi, 2008 yılında TÜİK anketörlerinin sorularını yanıtlamayanlara para cezası verilmesine yönelik düzenlemeyi Anayasa’ya aykırı bularak iptal etmişti. İptal gerekçesinde ise “Anayasaya göre, herkesin özel hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkı bulunduğu, herkesin düşünce ve kanaat özgürlüğüne sahip bulunduğu, kimsenin düşüncelerini açıklamaya zorlanamayacağı hüküm altındadır. Bazı sorular özel yaşamın, düşüncenin açıklanması sonucunu doğurabilir. Kişiler, idareye ve diğer kişilere karşı korumasız bırakılmıştır” demişti.

500 LİRADAN 2 BİN LİRAYA
Mahkemenin bu kararı üzerine hükümet, küçük bazı değişiklikler yasayı yine çıkarmış ve TÜİK anketini yanıtlamayan gerçek kişilere 500 lira, tüzel kişilere ise 1500 liraya kadar idari para cezası verilebileceğini hükme bağlamıştı. Bu suçun nüfus sayımlarında işlenmesi halinde ise para cezasının 2 bin lira olarak uygulanması yasa maddesi haline gelmişti.

MAHKEME KARAR DEĞİŞTİRDİ
Anayasa Mahkemesinin bu kararından sonra çıkarılan yeni düzenleme ise Eskişehir ve Selçuk Sulh Ceza Mahkemeleri tarafından Anayasa Mahkemesi’ne götürüldü. Mahkemeler, söz konusu düzenlemenin Anayasa’nın “Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz ile herkes, düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir. Her ne sebep ve amaçla olursa olsun kimse, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; düşünce kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz” hükümlerine aykırı olduğunu ileri sürdüler.

Ancak Anayasa Mahkemesi, söz konusu düzenlemeye ilişkin 3 yıl önce iptal kararı verirken; yeni düzenlemenin Anayasa’ya aykırı olmadığına 3 üyenin karşı oyuyla karar verdi. 3 üye ise karşı oy yazılarında “Bu düzenleme hukuk devletinin belirlilik ilkesine tam uygunluk sağlamadığı, temel hak ve özgürlüklere orantısız müdahale içeriği taşıdığından Anayasa’nın 2. ve 20. maddesine aykırıdır” dediler.

YASA NE DİYOR?
Türkiye İstatistik Kanunu’nun 7.Maddesi istatistiki birimlerin, kendilerinden istenen veri veya bilgileri vatandaşlık görevi bilinci içerisinde, TÜİK Başkanlığının belirleyeceği şekil, süre ve standartlarda eksiksiz ve doğru olarak ücretsiz vermekle yükümlü olduğunu düzenliyor.
54. maddede ise istenilen bilgileri geçerli mazereti olmaksızın belirlenen şekil ve süre içinde vermeyen, eksik veya hatalı verenlerin bir kereye mahsus uyarılarak, 7 gün içinde bilgileri vermeleri ve ya eksik ve hataları gidermelerinin isteneceği yer alıyor.
Bu uyarıya rağmen, bilgileri hiç vermeyen veya talep edildiği halde eksiklikleri gidermeyen ve hataları düzeltmeyen gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişilerinin organ ve temsilcileri hakkında fiilin; a) hane halkı veya bireylerle yapılan araştırmalarda işlenmesi durumunda 500 lira b) a bendi dışında kalan birimlerle yapılan araştırmalarda işlenmesi durumunda 1000 lira; c) sayımlarda işlenmesi durumunda ise 2000 lira idari para cezası uygulanır.